EVFEMIZATSIYA JIHATLARI VA TADQIQOTCHILAR ISHLARIDA EVFEMIZMLARNING O‘RGANILISHI

Abstract

Ushbu maqola evfemizatsiya jarayonining tarixiy, ijtimoiy, psixologik va lingvistik jihatlarini ko‘p qirrali va chuqur tahlil etishga qaratilgan. Unda XIX asrdan boshlab evfemizmlarning leksikologik tadqiqotlarda qanday o‘rganila boshlanganini, ularning tabu tushunchalari bilan o‘zaro bog‘liqligi va zamonaviy nutqda o‘z o‘rnini qayerga egallashi, shuningdek, evfemizatsiyaning muloqot ishtirokchilarining hissiy holati va ijtimoiy interaktsiyalaridagi funktsional o‘zgarishlar nuqtai nazaridan qanday aks etishini aniqlab beradi. Ijtimoiy aspektda maqola evfemizatsiyaning axloqiy va diniy me’yorlar hamda madaniy normalarga rioya qilish natijasida, bevosita salbiy konnotatsiyaga ega tushunchalarni yumshatish mexanizmi sifatida qanday rol o‘ynashini ko‘rsatadi; bu esa gapiruvchi va tinglovchining psixologik xavfsizligini ta’minlash va ularning ijtimoiy aloqalarida yuzaga keladigan salbiy hissiyotlarni kamaytirishga xizmat qiladi. Psixologik jihatdan, evfemizmlar insonning hissiy javoblarini nazorat qilish, o‘zini himoya qilish strategiyalarini kuchaytirish va emotsional barqarorlikni saqlab qolishda samarali vosita sifatida namoyon bo‘ladi. Lingvistik kontekstda esa, maqolada evfemizmlarning hosil bo‘lish jarayonining semantik va morfologik mexanizmlarini, jumladan, metaforik va metonimik ko‘chirish, perifraz, qisqartirish, ellipsis, fonetik alluziya va affiksatsiya kabi usullar amalga oshirilishi batafsil tahlil qilingan. Tadqiqotlar asosida, evfemizatsiya jarayoni til ichidagi ijtimoiy va psixologik ehtiyojlarga javob beruvchi murakkab va dinamik jarayon sifatida qaraladi. Shuningdek, maqolada dissertatsiya va ilmiy tadqiqotlar, jumladan, Katsev, Cristal, Ross, Omonturdiyev, Tishina va boshqa olimlarning ishlariga keng e’tibor qaratilgan bo‘lib, bu sohada olib borilgan ilg‘or tadqiqotlar natijalari va konseptual yondashuvlarning integratsion xarakteri ta’kidlangan. Maqolada, shuningdek, evfemizatsiyaning nutqiy qatlamdagi vazifalari va uning kommunikativ samaradorligini oshirishdagi roli, shuningdek, tilshunoslik fani doirasidagi nazariy diskussiyalarni chuqur tahlil etish orqali, mavzuga ilmiy asoslangan yangi yondashuvlar ham kiritilgan.