NAFAS YO‘LLARINING SURUNKALI VA ALLERGIK KASALLIKLARIGA SABAB BO’LUVCHI PM DISPERS ZARRALARI VA YER YUZIDAGI O’RNI
Keywords:
Surunkali, allergik kasalliklar, minamata, astma yurak kasalliklari, ekalogiya, PM dispers zarralari.Abstract
Allergik kasalliklar — organizmning o’ziga zarar yetkazmasdan tashqi moddalar (allergenlar)ga nisbatan noto’g’ri va haddan tashqari reaksiya berishi natijasida yuzaga keladigan kasalliklar guruhidir. Allergiya, organizmning immun tizimi allergenlarga javoban haddan tashqari faollashuvi natijasida rivojlanadi. Allergik va surunkali kasalliklar yer yuzidagi eng ko’p tarqalgan yuqumli bo‘lmagan kasalliklar orasida orasida esa bosh o‘rinlardan birini egallaydi. Bu dunyo aholisining taxminan 45-60 foizida uchraydi. Keyingi 10 yil ichida dunyoda allergik kasalliklar bilan kasallanish ikki barobarga oshgani alohida tashvish uyg‘otadi. Bunga ekologik muammolar, noto‘g'ri ovqatlanish, ortiqcha dori-darmonlar va jismoniy mashqlar etishmasligi kabi omillar sabab bo‘ladi. Aytish joizki, bugungi kunda PM dispers zarralari va havoning ifloslanganlik darajasi allergik va nafas yo‘llarining surunkali kasalliklarining kelib chiqishiga asosiy sababchilardan bo‘lib qolmoqda . Rossiyaning turli mintaqalarida, allergik kasalliklarning tarqalishi 15 dan 45% gacha.PM2,5 zarrachalar nafas yo’lidan o’tuvchi zarachalardur,chunki ular gaz almshuvi sodir bo’ladigan alveolalar va o’pka kapiliyarlariga kirib, tizimli qon oqimiga tushib va turli organlar to’qimalarining hujayralariga bevosita ta’sir qiladi.
Dunyo aholisining taxminan 50% kamida bitta proteinga sezgir, dunyo aholisining 10 dan 50% gacha allergik rinit va 10% gacha dorilar allergiyasidan aziyat chekmoqda. Allergiya eng keng tarqalgan surunkali kasallik hisoblanadi. Ushbu kasallikning ba’zi shakllari dunyo aholisining 10 dan 40 foizigacha ta’sir qiladi va 2025-yilga kelib bu kasallikka chalinganlar soni 50 foizgacha oshishi mumkin .
Downloads
References
Bayalieva A.J. i dr. Klinicheskie rekomendasi po reanimasi va intensivnoy terapi anafilakticheskogo shoka, Rossiya. 2015, 23 c.
Volosoves A.P., Krivopustov C.P., Mozorskaya E.V., Krivopustova M.V. Belok profilin kak klinichecki znachimыy allergen v razvitii sindroma pqlsevoy i pio‘evoy allergii Zdorove rebenka. 2019.-T. - 14. №.7.-C.434-443
Drannik G.N. Klinicheskaya immunologiya i allergologiya M., OOO «Meditsinskoe informasionnoe agenstvo», 2013, c.392
Nazarov O.A., Nazarov J.A., Nizomov Q.F., O‘quv qo‘llanma //Klinik allergologiya / Toshkent 2015 198 b.
Rukovodstvo dlya prakticheskix vrachey Klinicheskaya allergologiya pod red. akad. RAMN, prof. R.M. Xaitova. Izd-vo «Medpress-inform»
Sanitariya, gigiyena va kasbiy kasalliklar tadqiqoti instituti katta ilmiy xodimi Aqida Nosirovaning kun.uz ga bergan intervyusidan;
.Kurbacheva O.M., Kozulina I.E. Va yana allergiya haqida: epidemiologiya va patogenez asoslari, diagnostika, terapiya. Rus rinologiyasi 2014; 22(4):46-50.
Allergologiya va immunologiya. Ed. Namazova-Baranova L.S., Baranova A.A., Xaitova R.M. 5-nashr, rev. va qo‘shimcha M.: pediatr; 2020. 512 b.
Gerhold K, Blümchen K, Bock A, Seib C, Stock P, Kallinich T, Löhning M, Wahn U, Hamelmann E. Endotoksinlar sichqoncha IgE ishlab chiqarishni, T (H) 2 immun javoblarini va havo yo‘li eozinofiliyasining rivojlanishini oldini oladi, ammo havo yo‘llarining giperreaktivligi emas. . Allergiya va klinik immunologiya jurnali 2002 yil iyul; 110 (1): 110-6.
.Maksimova O.V., Gervazieva V.B., Zverev V.V. Ichak mikrobiotasi va allergik kasalliklar. Mikrobiologiya, epidemiologiya va immunobiologiya jurnali 2014; 3:49-60.
Xaitov R.M. Immunologiya. Darslik. 3-nashr, qayta ko‘rib chiqilgan. va qo‘shimcha M.: GEOTAR-Media; 2016. 496 b.
Justiz Vaillant AA, Vashisht R, Zito PM. Darhol yuqori sezuvchanlik reaktsiyalari. 2022. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls nashriyoti. Oxirgi yangilanish 2022-yil 25-avgust. Mavjud: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/ NBK513315/ Kirish 2023-yil 09-yanvar.
Pekar J, Ret D, Untersmayr E. Allergenlarning barqarorligi. Molekulyar immunologiya 2018 avgust; 100:14-20.
Rimmer J, Santos C, Yli-Panula E, Noronha V, Viander M. Intranazal allergen taqdirini klinik va laboratoriya tadqiqotlari. PLoS One 2015 yil may; 10 (5):e0127477.
Breiteneder H, Mills EN. Oziq-ovqat allergenlarining molekulyar xususiyatlari. Allergiya va klinik immunologiya jurnali 2005 yil yanvar; 115(1):14- 23.
